28. Το Κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα

Στα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας το βυζαντινό κράτος κυβέρνησαν αυτοκράτορες, που με τις λαθεμένες ενέργειές τους έβλαψαν την αυτοκρατορία και το οδήγησαν σε παρακμή. 
                                                             

            Κωνσταντίνος Η' ο Πορφυρογέννητος 

                                                       

Η Αυτοκράτειρα Ζωή 

                                                                  

Μιχαήλ Δ' Παφλαγόνας

 

Μωσαϊκό από την Αγία Σοφία με τον Κωνσταντίνο Θ΄ και την Αυτοκράτειρα Ζωή 

Οι αυτοκράτορες αυτοί πήραν το μέρος των πλούσιων αξιωματούχων της πρωτεύουσας και των «δυνατών» των επαρχιών, οι οποίοι δυσανασχετούσαν για τα μέτρα των προηγούμενων αυτοκρατόρων. Με νέα νομοθετικά μέτρα:
—Κατάργησαν το νόμο του «Αλληλέγγυου» (το 1028 ο αυτοκράτορας Ρωμανός Γ΄ Αργυρός) και άλλες διατάξεις, που προστάτευαν τους μικρούς καλλιεργητές από τους δυνατούς και τους εισπράκτορες των φόρων.
—Σταμάτησαν να δίνουν κλήρο γης (στρατιωτόπι) στους ακρίτες των συνόρων και επέτρεψαν και σ’ αυτούς που είχαν από πριν να τον πουλούν σε δυνατούς και σε υπερέχοντες. 

Βυζαντινοί φρουροί των συνόρων.

 Οι φρουρές αυτές στα χρόνια της παρακμής αποδιοργανώθηκαν

(μικρογραφία χειρογράφου, Ι.Μ. Βατοπεδίου, Άγιο Όρος)

Έβαλαν ξένους μισθοφόρους στη θέση και των βυζαντινών στρατιωτών, θεωρώντας ότι αυτοί στοιχίζανε λιγότερα χρήματα στο κράτος. 

 

Βάραγγοι 10ου αιώνα 

Τα μέτρα αυτά προκάλεσαν αναταραχή στην αυτοκρατορία και δημιούργησαν πολλά εσωτερικά προβλήματα στο κράτος. Οι αγροτικοί πληθυσμοί των επαρχιών έμεναν ξανά απροστάτευτοι στα χέρια των δυνατών και των φορολόγων.

φορολόγος: ο εισπράκτορας των κρατικών φόρων

Βυζαντινός φορολόγος εισπράττει χρήματα από τους οφειλέτες. 

(Μικρογραφία από βυζαντινό χειρόγραφο, Ι.Μ. Αγ. Αικατερίνης, Σινά)

Αυτό τους έκανε να αποξενωθούν από την πρωτεύουσα και να νιώθουν τους κατοίκους της εχθρούς και αντιπάλους.
Σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση βρέθηκαν και οι κάτοικοι των ακριτικών περιοχών, που δεν μπορούσαν πλέον να καταταγούν στο στρατό ως ακρίτες. Τα κτήματά τους, που ως τότε ήταν αφορολόγητα, μπήκαν σε φορολογία και κινδύνευαν να τα χάσουν ή να γίνουν δουλοπάροικοι των δυνατών για τα χρέη τους. Γι’ αυτό πολλοί τα πουλούσαν, εξαγόραζαν τη στρατιωτική τους θητεία και αναζητούσαν καλύτερη τύχη στις πόλεις.
Σε κακή κατάσταση όμως βρέθηκαν και τα οικονομικά του κράτους. Τα κρατικά έσοδα είχαν περιοριστεί και τα έξοδα πολλαπλασιάζονταν. Οι δαπάνες για τη συντήρηση του εμπορικού και του πολεμικού στόλου θεωρήθηκαν μεγάλες. Γι’ αυτό τα καράβια παραμελήθηκαν και το πολεμικό ναυτικό σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκε. Η ασφάλεια του Βυζαντίου αλλά και η διακίνηση των προϊόντων ανατέθηκε με συνθήκη στους Βενετούς, στους οποίους δόθηκαν πολλά εμπορικά προνόμια. (το 1082, με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο του Αλέξιου Κομνηνού)
Οι ενέργειες αυτές, αντί να βελτιώσουν τα έσοδα του κράτους, τα μείωσαν ακόμη περισσότερο. Οι ταπεινωτικές συνθήκες παραχώρησης προνομίων σε ξένους οδήγησαν το Βυζάντιο σε εξάρτηση από τις ναυτικές πόλεις της Ιταλίας και σε αδυναμία να αντιμετωπίσει τους νέους εχθρούς που απειλούσαν και παραβίαζαν τα σύνορά του. 

Τα βυζαντινά καράβια σταμάτησαν το εμπόριο, 

μετά την παραχώρηση προνομίων στους Βενετούς. 

(Μικρογραφία, Πατριαρχική βιβλιοθήκη Ιεροσολύμων)

Eρωτήσεις
Ποια ήταν τα νομοθετικά μέτρα που πήραν οι τελευταίοι Μακεδόνες αυτοκράτορες, τα οποία έβλαψαν την αυτοκρατορία;
Ποια προβλήματα δημιούργησαν τα μέτρα αυτά στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας;
Για ποιο λόγο παραχωρήθηκαν εμπορικά προνόμια στους Βενετούς και ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας;